Hoe gezond eten onze kinderen in België? 1,2
We baseren ons op het de voedselconsumptiepeiling van 2014-2015, maar ook op het epidemiologisch onderzoek van 2022-2023, verschenen net voor de zomer van 2024. Deze studies hebben als doel om voedingsconsumptie, eetgewoonten en lichaamsbeweging bij de Belgische bevolking tussen 3 en 64 jaar te beschrijven. Algemeen, en ook bij kinderen en adolescenten waren er weinig basisvoedingsmiddelen op het menu, en te veel extra’s zoals gesuikerde dranken, zoetwaren en snacks. Daardoor eet men gemiddeld te weinig vezels, te veel verzadigd vet, maar is er ook een te lage inname van micronutriënten zoals vitamines en mineralen. Micronutriënten leveren geen rechtstreekse energie, maar zijn superbelangrijk voor een goede gezondheid, op korte én zeker op lange termijn.
Uit de consumptiepeiling geeft 39% van de jongeren aan dagelijks melk te drinken. Gemiddeld eten of drinken jongeren 163g melk en melkproducten en 25g kaas per dag. Het is dus niet verwonderlijk dat maar 5% van de adolescenten de ADH van calcium (1150mg) haalt. Een calciumtekort in een belangrijke groeifase kan een negatieve impact hebben op de botgezondheid: 40 tot 45% van de botmassa wordt immers tijdens de puberteit gevormd. Een grotere consumptie van melk, yoghurt en zuivelproducten is ook in verband gebracht met minder adipositas, een afname van het risico op hart – en vaatziekten en een betere cardiorespiratoire capaciteit.
| Leeftijd | 1,5- 3jaar | 3-6 jaar | 6-12 jaar | 12-18 jaar |
| Aanbevolen dagelijkse portie melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten | 2 tot 3 bekertjes volle melk (350-500ml) | 350-500ml | 3 glazen melk (450ml) | 4 glazen melk (600ml) |
| Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid kaas | 10g of ½ sneetje kaas | ½ tot 1 sneetje kaas (20g) | 1 sneetje kaas (20g) | 1-2 sneetjes kaas (20-40g) |
Aandachtspunten bij kinderen en adolescenten
Bron: Nutrigraphics: Voedingsaanbevelingen bij kinderen en adolescenten
Suppletieadviezen: concreet?
- Vitamine D 3,4
Vitamine D3 is vooral aanwezig in vette vis, eigeel, boter en margarine, maar de belangrijkste bron van vitamine D is de huid zelf. De aanbevelingen rond suppletie van vitamine D zijn nog steeds voer voor discussie. Wel toont onderzoek aan dat suppletie met vitamine D3 effectiever is dan met vitamine D2.
Vitamine D2 supplementen zijn altijd plantaardig, afkomstig van gisten en paddenstoelen.
Vitamine D3 supplementen zijn meestal afkomstig van lanoline uit schapenwol, maar kunnen ook plantaardig zijn (afkomstig van korstmos).
Voor kinderen tot 6 jaar wordt door Kind & Gezin routinematig dagelijks 400IE of 10mcg vitamine D aangeraden. HGR raadt deze standaarddosis aan voor kinderen tot 10 jaar.
Enerzijds is immers een gezonde voeding ontoereikend voor een gezonde vitamine D status bij kinderen. Daarenboven komen jonge kinderen in de winter vaak te weinig buiten en in de zomer verhindert bedekkende kledij en zonnecrème de aanmaak van vitamine D.
Voor kinderen boven 10 jaar is men minder éénduidig. Alles hangt immers af van hun blootstelling aan het zonlicht en andere risicofactoren. In steden bijvoorbeeld zal er minder vitamine D aangemaakt worden door minder goede luchtkwaliteit. Uiteraard worden obese kinderen, kinderen met een donkere huidskleur en kinderen met een overwegend plantaardig eetpatroon vanzelfsprekend aangeraden om vitamine D te suppleren. Maar hoeveel die dosis dan bedraagt, is verschillend van de bron: dit varieert van 10 mcg (400IE) over 15mcg (600IE) tot 20 mcg (800IE) per dag.
Het belang van vitamine D op de vorming en het behoud van de botmassa is door iedereen gekend, namelijk door intestinale absorptie van calcium te verhogen en door de eiwitten te synthetiseren die belangrijk zijn bij botvorming zoals osteocalcine en collageen. Naast het belang voor gezonde botten, is vitamine D ook belangrijk voor het immuunsysteem door synthese van cytokines. Frequente infectieziekten (longontsteking, griep,…) bij kinderen lijken minder voor te komen bij een hogere vitamine D- status. Daarenboven wordt een hogere vitamine D-status in verband gebracht met een verminderd risico op auto-immuunziekten. Bij allergische aandoeningen zoals astma en atopisch eczeem blijkt het aantal opflakkeringen af te nemen bij suppletie met vitamine D.
- Multicomplex 5, 6
Er zijn maar weinig studies ter beschikking over het voordeel van supplementen bij kinderen. Maar het lijkt dat het gebruik van micronutriëntensupplementen de prevalentie van ontoereikende inname van veel vitamines en mineralen verlaagt. Uiteraard moet men altijd starten met verbetering van het voedingspatroon. Bij inname van een multicomplex als aanvulling op een gezond en gevarieerd eetpatroon, is het belangrijk dat een supplement niet alleen vitamines (oa. vitamine A en vitamine D) bevat, maar ook een aantal essentiële mineralen zoals ijzer en jood.
Risicofactoren zoals stress en intensief sporten zorgen voor een hogere behoefte aan bepaalde micronutriënten. Dan kan een multicomplex een mooie aanvulling zijn in de praktijk.
Ook bij slechte eetgewoontes of een plantaardig eetpatroon kan het ook zinvol zijn om een multicomplex te overwegen voor kinderen. Vage of aspecifieke symptomen kunnen eveneens veroorzaakt worden door een micronutriëntengebrek. 4
Zoals men weet, betekent ADH ‘de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid’. Dit is afhankelijk van leeftijd en geslacht. En zelfs op een product bestemd voor kinderen staat er altijd ADH op voor volwassenen. Dit kan verwarrend zijn…
Vandaar dat de algemene consensus is om te kiezen voor een multipreparaat met een aanvullende dosering van vitamines en mineralen. Meestal komt dit neer voor jonge kinderen op 30% ADH en voor adolescenten op 60% ADH. Op die manier is er een gewaarborgde veiligheid met een laag risico op overmatige inname.
- Zink
Zink wordt vaak in pediatrie gebruikt ter ondersteuning van de huid 9 en het immuunsysteem10, 11. Maar er is ook onderzoek rond het effect van zinksuppletie bij kinderen met aandachtstekortstoornissen met hyperactiviteit (ADHD), meestal in combinatie met methylfenidaat. Zink is een micronutriënt dat een belangrijke rol speelt bij de synaptische transmissie.7 Zink lijkt een beschermende rol te spelen bij sommige neuropsychiatrische stoornissen, omdat het de affiniteit van methylfenidaat voor de dopaminetransporter verhoogt. 8
- Ijzer 4, 12
Wereldwijd is ijzerdeficiëntie het meest voorkomende voedingstekort. De hoeveelheid bloed en spiermassa neemt sterk toe tijdens de puberteit. Dit impliceert een hogere behoefte aan ijzer. Belangrijk bij ijzertekort is om oorzaken te achterhalen: is er onvoldoende opname van ijzer (voornamelijk plantaardig eetpatroon), is er een verhoogde behoefte (bij veel adolescenten) of is er overdreven maandelijks bloedverlies? In eerste instantie zijn er vaak geen symptomen of zijn deze eerder aspecifiek zoals vermoeidheid, prikkelbaarheid, hoofdpijn en zwakte. Ferriprieve anemie in de vroege kinderjaren vertraagt echter wel de motorische en mentale ontwikkeling van het kind op korte en lange termijn. Het is dan ook essentieel om dit ijzertekort aan te vullen. Alleen gaan reguliere ijzersupplementen vaak gepaard met gastro-intestinale neveneffecten waardoor de therapietrouw zeer laag is.
Conclusie: In de praktijk is het belangrijk om te checken wat en hoeveel er op het menu staat van elk kind. Want een optimale micronutriëntenstatus is essentieel voor een goed immuunsysteem en voor een normale ontwikkeling en groei van kinderen en adolescenten. Tevens kunnen supplementen ook ondersteuning bieden bij atypische klachten zoals stress en gastro-intestinale klachten en supplementen kunnen zelfs reguliere behandelingen ondersteunen.
Denken we maar aan gember bij acute gastro-enteritis 13 of vitamine C bij een verkoudheid 14.
Bronnen:
1 Belgen eten nog te weinig gezond | Voedingsinfo NICE (nice-info.be)
2 VCP 2014-2015 samenvatting_rapport_4_finaal_finaal_1 (4).pdf en
rapport_4_nl_finaal (3).pdf
fcs_nl_rapport_1.pdf (sciensano.be)
3 Sarah N. Taylor. Vitamine D bij peuters, kleuters en adolescenten | Annalen van voeding en metabolisme | Uitgeverij Karger 24 november 2020.
4 Voedingsaanbevelingen voor België (belgium.be): HGR 2016
5 Bryan Stierman, MD et al. Dietary Supplement Use in Children and Adolescents Aged less than 19 years. Centers for Disease Control and Prevention MMWR, October 30.2020.
Dietary Supplement Use in Children and Adolescents Aged ≤19 Years — United States, 2017–2018 (nih.gov)
6 Regan L. Bailey, PhD, RD, et al. Do dietary supplements improve micronutrient sufficiency in children and adolescents? J Pediatr. 2012 november; 161(5) 837-842. nihms387793.pdf
7 Ghanizadeh A, Berk M. Zinc for treating of children and adolescents with attention-deficit hyperactivity disorder: a systematic review of randomized controlled clinical trials.
Eur J Clin Nutr. 2013 Jan;67(1):122-4.
8 Noorazar SG, Malek A, Aghaei SM, Yasamineh N, Kalejahi P. The efficacy of zinc
augmentation in children with attention deficit hyperactivity disorder under treatment with methylphenidate: A randomized controlled trial. Asian J Psychiatr. 2020; 48:10186
9 Simran Dhaliwal, Mimi Nguyen et al. Effects of zinc supplementation on inflammatory skin disease. AM J Clin Dermatol. Febr 2020; 21 (1) 21-39.
10 Yosra S. Abd El-Ghaffar, Msc, Ahmed Esmat Shouman et al. Effect of Zinc Supplementation in Children Less Than 5 years on Diarrhea Attacks: A Randomized Controlled Trial. Global Pediatric Health 2022, 9: 1-10.
11 Martina Maywald and Lothar Rink. Zinc in Human Health and Infectious Diseases. Biomolecules 2022, 12, 1748.
12 Sophie Jullien. Screening of iron deficiency anaemia in early childhood. BMC Pediatrics 2021, 21(Suppl 1): 337.
13 Rita Nocerino, Gaetano Cecere et al. Efficacy of ginger as antiemetic in children with acute gastroenteritis: a randomized controlles trial. Aliment Pharmacol Ther. 2021 july; 54(1): 24-31.
14 Harri Hemilä, Elizabeth Chalker et al. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 (1).